آمارهای منتشر شده حکایت از آن دارد که اگرچه رشد صادرات غیرنفتی ایران در سال 98 به لحاظ تناژ معادل 14.3 درصد بوده است، اما به لحاظ ارزشی 6.6 درصد کاهش یافته که نشان می‌دهد، علاوه بر اینکه کالاهای با ارزش افزوده کمتری صادر شده، ارزانفروشی در بازارهای صادراتی نیز به شدت رواج داشته است .در واقع، ما کالای بیشتری به دنیا صادر کرده‌ایم، اما در مقابل ارز کمتری برای فروش آن نسبت به سال 97 به دست آورده‌ایم. در این میان البته برخی علت اصلی این امر را تعدیل قیمت پایه های صادراتی هم می‌دانند؛ اما واقعیت آن است که هنوز هم کالاهای با ارزش افزوده پایین و مواد خام، سهم بالایی در سبد صادراتی ایران دارند.

در همین زمینه، محمد حسن دیده ور عضو اتاق بازرگانی تهران در مصاحبه با خبرنگار اگزیم نیوز عنوان کرد: برخی از واحدهای پتروشیمی،  پالایشگاهی و فولادی  از سوبسید بالا، انرژی ارزان و نیروی کار ارزان استفاده می کنند و بالاترین سودها را این واحد ها می برند و برای اینکه بتوانند با رقبای خارجی رقابت داشته باشند و بازارهای جهانی را جذب کنند قیمت های پایینی به مشتریان خارجی ارائه می دهند از طرف دیگر خریداران نیز با علم به این موضوع سواستفاده می کنند و آنها نیز سعی می کنند که با قیمت های پایینی اینگونه محصولات را خریداری کنند و عملا قیمت شکنی رخ می دهد. از طرفی باتوجه به قیمت شکنی صادرکنندگان ایرانی احتمال وضع تعرفه از سوی کشور واردکننده برای کالاهای ایرانی هم بالا می رود، به عنوان مثال وقتی قیمت محصولات صادراتی بیش از حد پایین باشد کشور واردکننده هم تعرفه هایی وضع می کند که قیمت نهایی برای مصرف کنندگان معقولانه شود و عملا تمام این هزینه ها به جیب دولت و گمرک کشور مقصد می رود و قیمت تمام شده معقولانه و جهانی به دست مشتری نهایی می رسد.

دیده ور با اشاره به کاهش قیمت جهانی نفت مطرح کرد: بزرگ ترین مساله ای که صادرکنندگان در حال حاضر دارند بحث بازگشت ارز حاصل از صادرات است، شاید برخی از صادرکنندگان ارزش فروش کالای خود را کمتر اعلام کنند تا ارز کمتری را به کشور وارد نمایند، البته این صرفا یک احتمال است. ولی اصل قضیه اینکه باتوجه به کاهش قیمت های جهانی نفت، خریداران خارجی از این فرصت حداکثر استفاده را می برند تا از ایران و سایر کشورهای صادرکننده نفت، فرآورده های نفتی و پتروشیمی با پایین ترین قیمت، محصولات بیشتری را خریداری نمایند و همانطور که می بینید تمام صادرکنندگان بزرگ نفتی در جهان باتوجه به وضعیت بازار جهانی به مشکل برخورده اند.

این عضو اتاق بازرگانی عدم استفاده و عدم تولید ارزش افزوده از کالاهای مادر مانند متانول را یکی دیگر از دلایل پایین بودن ارزش کالاهای صادراتی ایران دانست و گفت: بحث دیگراینکه به عنوان مثال محصول صنعتی متانول که یک ماده اولیه بسیار پرکاربرد و به اصطلاح مادر است و امکان تولید بسیاری از مواد فرآوری شده شیمیایی با ارزش افزوده بالا از آن وجود دارد، متاسفانه به دلیل سهولت تولید و فروش متانول در بازارهای جهان و به دلیل عدم وجود آمار دقیق از میزان تولید این کالا در کشورمان، متانول تولیدی کشور مازاد بر نیاز شده است و ما این محصول را به چین صادر می کنیم در نتیجه چینی ها متانول را به محصولات شیمیایی با ارزش افزوده بالاتری تبدیل کرده و حتی با 10 برابر قیمت به ما می فروشند؛ این یکی ساده ترین مثالهای ضرر و زیان خام فروشی در ایران است. در اکثر کالاها وضعیت مشابهی وجود دارد ولی اگر ما این مواد اولیه شیمیایی و پرکاربرد را خودمان به زیرمجموعه های با ارزش افزوده بالا تبدیل کنیم به قدری ارزش افزوده بالا می رود که تمام این ضررها و زیان ها در تراز تجاری کشور جبران می شود.

وی راهکار جلوگیری از خام فروشی را توسعه شهرک های صنعتی اختصاصی دانست و گفت: خوشبختانه مدتی است شهرک های صنعتی جنبه اختصاصی تری پیدا کرده اند به عنوان مثال در شهرک صنعتی اشتهارد یک قسمت به طور کلی به تولید مواد شیمیایی اختصاص پیدا کرده است، این واحد ها اگر در یک منطقه قرار بگیرند می توانند خوراک همدیگر را تامین کنند، به عنوان مثال کالایی که در این کارخانه تولید می شود ممکن است مواد اولیه مورد نیاز تولید 5 واحد کارخانه اطرافش را تامین نماید و این از نظر کاهش هزینه ها در حمل و نقل، لجستیک و کاهش ریسک بسیار به صرفه است و مزیت رقابتی ایجاد می کند. اگر همین رویه ادامه پیدا کند می توانیم به تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتری امیدوار باشیم. به عنوان مثال در شهرک صنعتی سلفچگان اخیرا یک واحد تولید فولاد راه اندازی شده است، تولید مواد اولیه در شهرک های صنعتی بسیار حائز اهمیت است زیرا باعث رونق تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر در واحد های اطرافش می شود، به عنوان مثال در شهرک صنعتی سلفچگان می توان روی توسعه واحد های تولیدی لوازم خانگی توجه ویژه ای داشت. اگر شهرک های صنعتی اختصاصی شوند،  در هزینه تمام شده و رقابت پذیری محصولات تولیدی بسیار تاثیرگذار است.

دیده ور با اشاره به صادراتی شدن محصولات شهرک های صنعتی گفت: اگر زیرساخت های لازم برای توسعه صادرات محصولات صنعتی ایرانی با ایجاد شهرک های صنعتی اختصاصی در مناطق جنوبی کشور ایجاد شود، می توان ارزآوری قابل توجهی از این محل را انتظار داشت، برای تحقق اینگونه پروژه باید امتیازات ویژه ای برای سرمایه گذاران در نظر گرفته شود به عنوان مثال امکانات و زیرساخت های موجود برای یک شهرک صنعتی در تهران در مقایسه با واحدهای تولیدی جنوب کشور را اگر مورد بررسی قرار دهیم، مشاهده می شود که به طور مثال نیروی انسانی و پرسنل متخصصی که در تهران هستند در سایر نقاط کشور و به خصوص مناطق جنوبی کشور در دسترس سرمایه گذاران نیست، بهتر است که دولت برای این واحدهای تولیدی امکانات و زیرساخت هایی را فراهم کند که نیروی انسانی و متخصص بتوانند به آنجا بروند، در زمینه معافیت های مالیاتی هم باید تسهیلاتی در نظر گرفته شود که البته در نظر می گیرند اما کافی نیست و در زمینه هزینه های بیمه ای و تامین اجتماعی مشوق هایی برای سرمایه گذاران فراهم شود که به سرمایه گذاری در مناطق جنوبی کشور و نزدیک به بنادر و اسکله ها فراهم شود، همانطور که می دانید بهترین و رقابتی ترین نوع صنایع در جهان آنهایی هستند که در نزدیکی بنادر و آب های آزاد و مرزهای تجاری قرار دارند، اگر نقشه شهرک های صنعتی کشورهای مختلف را ببنید متوجه می شوید اغلب این واحدها در نزدیکی بنادرلجستیکی ساخته شده اند، به طور مثال چند روز پیش طرح منطقه آزاد تجاری دوغارون در نزدیکی مرز افغانستان را مطالعه می کردم، منطقه دوغارون می تواند به یکی از مناطق ویژه تولید و صادرات محصولات صنعتی به افغانستان، ترکمنستان و حتی اتحادیه تجاری اوراسیا تبدیل شود.